Ο «Κατσώνης» ζωντανεύει

Στα 224 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, βορειοδυτικά της Σκιάθου, είναι ναυαγισμένο επί 70 χρόνια το υποβρύχιο «Κατσώνης».

Το καϊκι «Αλαμάνα» με καπετάνιο τον Θοδωρή Τζούμα πηγαίνει στις αρχές του ’50 να αποτίσει φόρο τιμής στο ναυάγιο του «Κατσώνης»

Θρυλικό ως προς την ιστορία αλλά και το ένδοξο τέλος του, βρίσκεται εκεί από τον Σεπτέμβριο του 1943, όταν κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου ένα γερμανικό ανθυποβρυχιακό το εμβόλισε βυθίζοντάς το. Για 32 μέλη του πληρώματος η θάλασσα έγινε υδάτινο μνήμα ενώ 19 συνελήφθησαν ως αιχμάλωτοι από τους Γερμανούς. Οι περισσότεροι δεν ξαναέδωσαν σημεία ζωής. Παραδόξως τρεις άνδρες σώθηκαν και κολύμπησαν μέχρι τη Σκιάθο από όπου έπειτα διέφυγαν στη Μέση Ανατολή. Λίγοι ασχολήθηκαν έκτοτε με το «Κατσώνης», το πλήρωμα του οποίου είχε παρασημοφορηθεί για την ανδρεία του, ενώ ο κυβερνήτης του Βασίλης Λάσκος κατεγράφη στην Ιστορία ως ήρωας. Το πλοίο πήρε το παρελθόν μαζί του στον βυθό της θάλασσας.

Σήμερα αυτό αλλάζει, καθώς δρομολογείται η μαγνητοσκόπηση του ναυαγίου με σκοπό να εμπλουτιστεί το αρχείο της σύγχρονης Ιστορίας του νησιού. Η πρωτοβουλία ανήκει στον δραστήριο πολιτιστικό σύλλογο «Σκιάθος», ο οποίος καταβάλλει τις απαραίτητες ενέργειες εδώ και ένα έτος έχοντας ήδη αποσπάσει τις σχετικές άδειες από το υπουργείο Ναυτιλίας και το ΓΕΝ. Πλέον εκκρεμεί έγκριση από την Εφορία Εναλίων Αρχαιοτήτων και, εφόσον αυτή δοθεί, η βιντεοσκόπηση εκτιμάται ότι θα πραγματοποιηθεί τον Μάιο.

Τη διαδικασία, όπως εξηγεί εκ μέρους του Συλλόγου ο Θοδωρής Τζούμας, θα αναλάβει ειδική εταιρεία, η μοναδική στη χώρα μας που ειδικεύεται σε υψηλής τεχνολογίας ηλεκτρονικά μέσα για υποβρύχιες δραστηριότητες. Ο ιδιοκτήτης της είναι μέλος του συλλόγου και προσφέρθηκε να γίνει χορηγός του εγχειρήματος.

Η δέηση

Αλλωστε, η τοπική κοινωνία δεν ξέχασε ποτέ το Κατσώνης. «Θυμάμαι ως παιδί τη δεκαετία του ’50, στα Κατσώνια, στην επιμνημόσυνη δέηση που τελούν κάθε χρόνο οι Σκιαθιώτες, να έρχονται οι επιζώντες. Ερχονταν και οι συγγενείς των νεκρών, οι οποίοι έκλαιγαν πολύ. Ανάμεσά τους ήταν ο σκηνοθέτης Ορέστης Λάσκος, αδελφός του Βασίλη, και η Μπεάτα Ασημακοπούλου», λέει η Αννα Δεληγιάννη, κάτοικος της Σκιάθου. Οι κάτοικοι έφταναν στο στίγμα του ναυαγίου με βάρκες και έριχναν στεφάνια στη θάλασσα. «Ο παππούς μου, καπετάνιος Θεόδωρος Τζούμας, είχε εντοπίσει με την ανεμότρατα το ναυάγιο», διηγείται ο κ. Τζούμας. «Στις αρχές του ΄50, φόρτωνε το καΐκι ‘Αλαμάνα’ με κόσμο και πήγαιναν όλοι μαζί για να αποτίσουν φόρο τιμής στα θύματα. Το καΐκι ήταν σημαιοστολισμένο και ο κόσμος φορούσε τα καλά του…».

«Ο ίδιος μου διηγείτο πως τη μοιραία ημέρα οι Γερμανοί είχαν στείλει ένα σκάφος με γερμανική σημαία ως δόλωμα. Ηξεραν ότι στο σημείο αυτό έχει χαράδρες στη θάλασσα. Το γερμανικό καταδιωκτικό είχε κρυφτεί πίσω από τις βραχονησίδες του Κάστρου και όταν το Κατσώνης αναδύθηκε για να επιτεθεί, οι Γερμανοί επιτέθηκαν. Το υποβρύχιο δεν πρόλαβε να ξαναμπεί στη θάλασσα λόγω τεχνικών προβλημάτων. Ετσι το εμβόλισαν…».

ΚΑΤΣΩΝΗΣ
Οι αριθμοί και τα επιτεύγματα

Είναι ένα από τα έξι ελληνικά υποβρύχια που συμμετείχαν στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Κατασκευάστηκε το 1925-1927 στο Μπορντό μετά από παραγγελία της ελληνικής κυβέρνησης.α.
Το 1928 εντάχθηκε στο Ελληνικό Βασιλικό Πολεμικό Ναυτικό..
Το 1941 κατέφυγε στην Αίγυπτο. Βυθίστηκε από λανθασμένο χειρισμό στο Πορτ Σάιντ.
Μέχρι το 1943 βύθισε εχθρικά πλοία στις γιουγκοσλαβικές ακτές, στο Γύθειο, στην Κύθνο, τη Σηπιάδα.
Με αυτό διέφυγε η Σοφία Βέμπο στη Μέση Ανατολή τον Οκτώβριο του 1942. Συχνά μετέφερε στην Αίγυπτο συμμάχους.

ΠΩΣ ΕΖΗΣΕ ΤΗ ΒΥΘΙΣΗ Ο ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ ΤΣΟΛΟΒΙΚΟΣ

«Ημουν 14 χρονών όταν βυθίστηκε το Κατσώνης. Την ημέρα εκείνη είχα ανέβει στον Αη Δημήτρη, όπου είχαμε κήπους με κερασιές. Ετσι έβλεπα όλο το λιμάνι», θυμάται ο 84χρονος σήμερα Αποστόλης Τσολοβίκος. «Στη θάλασσα υπήρχε ένα σκάφος με γερμανική σημαία. Κάποια στιγμή βλέπω μια οβίδα να κοπανάει το σκάφος και να βουλιάζει. Ακούστηκαν εκρήξεις και το Κατσώνης είχε αναδυθεί στην επιφάνεια, όμως λίγο πιο πέρα, σε έναν άλλο κόλπο, παραφύλαγε το γερμανικό. Τότε αυτό πλησίασε και έριξε το Κατσώνης σε μια ξέρα. Το υποβρύχιο βυθίστηκε. Δεν έβλεπα πολύ καλά πια, όμως άκουσα το μπαμ. Ηταν πολύ δυνατό», διηγείται. «Από το καράβι βγήκαν ζωντανοί δύο άντρες. Κατάφεραν κολυμπώντας μεγάλη απόσταση να φτάσουν στο Κάστρο. Εκεί βρήκαν καταφύγιο στο πρώτο καλύβι που συνάντησαν μπροστά τους και ήταν το καλύβι του Ζάμπουρα, ο οποίος έχει πεθάνει», συνεχίζει.

«Η οικογένεια Ζάμπουρα, το πραγματικό όνομα της οποίας ήταν Γεωργίου, περιέθαλψε και έκρυψε τους επιζώντες. Στη συνέχεια από κρυφούς δρόμους περάσαν στην Τουρκία και έπειτα στη Μέση Ανατολή», συμπληρώνει η κ. Δεληγιάννη, η οποία περιγράφει στο «Εθνος» τις μνήμες που της έχει μεταφέρει η μητέρα της για το περιστατικό.

Α. Τσολοβίκος